Quản lý chiến kê
Dr. Andrew Bunan, Dr. Eulalio Lorenzo, Mr. Edmundo Gorgonia - http://rpgf.multiply.com/journal/ite...o_A._Gorgonia_

Tôi gà

Gà tơ được bắt từ sân và chuyển vào lồng tôi (hardening pen), mỗi con một lồng. Chúng được nhốt trong lồng này từ 15 đến 30 ngày. Các nhà lai tạo tin rằng gà được tôi càng lâu (đến 30 ngày) thì chúng càng được chuẩn bị tốt cho cuộc đời của một chiến kê.

Lồng tôi là nhà của gà trong toàn bộ giai đoạn tôi gà. Chúng được cho ăn uống ở đấy. Trước khi đưa vào lồng, dây cột được gắn vào chân bên phải để cho gà quen dần.

Khi vào lồng, những công đoạn quản lý như tiêm chủng, tẩy giun, diệt rận và những thứ tương tự được thực hiện, giúp gà tơ làm quen với người chăm sóc. Điều này khiến chúng thuần hơn và dễ ôm, bắt. Bởi vì ở tuổi này gà tơ bắt đầu ghẹ mái, một con gà mái được thả vào mỗi lồng để khích lệ tinh thần và bản năng giới tính, điều vốn liên quan đến sự gan lỳ và dày dạn.

Cột dây

Gà tơ trong giai đoạn tôi được cột dây trong khi chờ đợi để biệt dưỡng. Do vậy, không có giới hạn về thời gian nhốt ở sân cột, nơi trở thành ngôi nhà kế tiếp của chúng.

Là một phần trong chương trình tuyển chọn liên tục để biệt dưỡng cũng như lai tạo, gà tơ trong sân cột được cho xổ hàng tuần để quan sát độ gan lỳ và tình trạng sức khỏe, và ghi nhận mức độ tiến bộ về khả năng và lối đá của chúng. Nên xổ nhanh, khoảng vài ba cú nạp là đủ để tránh gây thương tích và làm gà mệt mỏi một cách không cần thiết.

Tỉa mồng

Tỉa là cắt bỏ mồng và tích của gà tơ. Chiến kê được tỉa mồng bởi vì mồng và tích làm gà vướng víu khi đá. Nó cũng giúp gà đối phương dễ dàng nắm đá, điều khiến cho chiến kê không tỉa mồng bị bất lợi.

Gà tơ dự định đem đá được tỉa mồng khi đạt từ 7 đến 8 tháng tuổi. Ở tuổi này, nó phải có khả năng chịu đau khi bị cắt mồng và tích. Khi còn non, đặc biệt là khi chưa gọi mái, tỉa mồng sẽ khiến gà bị tổn thương. Điều có thể ảnh hưởng đến sự gan lỳ và khiến gà bỏ chạy khi nó nhớ lại kinh nghiệm đau đớn này. Nhiều nhà lai tạo lợi dụng việc tỉa mồng làm công cụ để tuyển chọn chiến kê. Những con kêu la hay chết nhát khi tỉa mồng sẽ bị loại bỏ, bởi vì đấy biểu hiện cho thấy chúng không gan lỳ.

Tỉa mồng thường được thực hiện bằng một cây kéo phẫu thuật, kéo thường hay dao cực sắc. Để tránh rắc rối, việc này được thực hiện vào ngày thích hợp.

Hai người thực hiện việc tỉa mồng. Một người giữ gà trong khi người kia tỉa mồng. Mồng và tích được cắt đến tận gốc, để mà khi lành lặn, gà tơ có bề ngoài thật nhẵn nhụi. Sau khi tỉa mồng, đầu gà được rửa bằng nước sạch, lau khô bằng khăn và được bôi hay rịt bằng thuốc kháng sinh (chẳng hạn Quick Heal® Wound Spray).

Nếu tỉa mồng một mình, tốt nhất nên duỗi chân gà về phía đuôi và gà được bao bằng khăn hay một túi sạch. Tom Wilson có lần tự tay tỉa mồng cho 80 con gà tơ trong vòng 3 giờ ở trại Tanay của Boy Diaz. Đây là kỷ lục tỉa mồng, tích và tai với 2.25 phút mỗi con. Qua thực hành thường xuyên, phương pháp này sẽ tiết kiệm thời gian và nhân lực.

Vận chuyển chiến kê

Bởi vì các trại gà thường được xây dựng ở vùng nông thôn, chiến kê luôn được vận chuyển một cách tương đối xa từ trại cho đến trường đấu. Nếu chuyến đi không thoải mái, nó sẽ khiến chiến kê căng thẳng và ảnh hưởng đến lối đá của chúng. Do vậy, điều quan trọng là quá trình vận chuyển không được làm biến đổi trạng thái tâm lý cũng như thể chất của chiến kê, bởi vì bất kỳ biến động nào cũng tác động đến việc thi đấu. Trạng thái sẵn sàng trước trận đấu sinh tử là kết quả của một quá trình chuẩn bị lâu dài và kỹ càng mà nó bắt đầu từ khâu lai tạo và tuyển chọn cho đến ốp, và không nên bị phá hỏng bởi việc quản lý kém trong quá trình vận chuyển đến trường đấu.

Bằng mọi giá đem gà đến trường đấu trước lúc bình minh. Bằng cách này, gà sẽ thức dậy ngay tại trường đấu một cách tự nhiên như thể chúng không biết gì đến việc vận chuyển. Một hiện tượng phổ biến là khi để lọt chút ánh sáng, chiến kê sẽ tỉnh giấc và bắt đầu gáy, báo hiệu bắt đầu một ngày mới. Nếu điều này xảy ra, nó sẽ khiến cho chiến kê căng thẳng một cách không cần thiết.

Thời điểm vận chuyển gà tệ nhất là vào ban ngày. Với những ai phải di chuyển xa hơn bình thường, chẳng hạn lâu hơn 3 giờ, có lẽ cách tốt nhất là vận chuyển gà đến trường đấu trước 1 ngày để chúng có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi từ những căng thẳng phát sinh trong quá trình vận chuyển. Như đề nghị về sau trong chương này, bữa ăn tối trước và sau khi vận chuyển phải hơi loãng (tức trộn thêm thức ăn lỏng) và hạt được nấu chín để dễ tiêu hóa. Trong khi vận chuyển, luôn giữ gìn để gà thoải mái và tránh làm chúng căng thẳng. Sau đây là những bí quyết mà bạn nên cân nhắc:

Danh sách. Đêm trước chuyến đi, một danh sách tất cả những thứ cần mang theo phải được chuẩn bị sẵn. Mọi thiết bị và dụng cụ phải chuẩn bị từ trước để khi cần là có để dùng.

Khởi hành sớm. Như đã nói ở trên, gà phải có mặt tại trường đấu trước 5 giờ sáng. Nhờ vậy mà chúng có thời gian để nghỉ ngơi và phục hồi từ những căng thẳng gây ra bởi chuyến đi.

Bố trí nằm ngang. Vị trí của gà phải nằm ngang so với chiều xe. Điều này sẽ giảm thiểu, nếu không nói là loại bỏ, những dằn sóc và khó chịu khi xe dừng và đề-pa so với việc bố trí dọc theo chiều di chuyển.

Không sử dụng chất khử mùi, nước hoa hay cồn. Gà rất nhạy mùi. Tránh sử dụng nước hoa, khử mùi xe hơi, thuốc lá và những thứ tương tự, mà chúng có thể ảnh hưởng đến chiến kê vào giai đoạn nhạy cảm nhất trong ngày thi đấu.

Máy lạnh. Việc vận chuyển chiến kê trong xe máy lạnh sẽ khiến chuyến đi thoải mái hơn. Tuy nhiên, bởi vì máy lạnh cũng làm khô, nên phải rảy nước vài lần lên lỗ thông hơi và xung quanh ca-bin sau mỗi 10 phút. Để đảm bảo thoáng khí, hãy hé cửa sổ phía sau cỡ 2 cm. Không khí sẽ tự động trao đổi. Đương nhiên, bạn phải dựa vào cảm quan chung chẳng hạn nếu đi sau một xe tải phun khói nồng nặc thì phải khép cửa sổ lại cho đến khi vượt qua nó.

Vào sau, ra cuối. Khi chất đồ lên xe tải, lồng xách (cockbox) phải được xếp sau cùng. Khi đến trường gà, hãy chuẩn bị phòng gà (cockhouse) trước và khi mọi thứ đều sẵn sàng thì lồng gà mới được dỡ khỏi xe.



Biệt dưỡng và ốp tự nhiên

Những chủ đề về phương pháp biệt dưỡng và huấn luyện có đầy rẫy trên giang hồ. Tuy nhiên, tất cả đều có chung một mục đích là đưa chiến kê đến đỉnh cao của trạng thái tâm lý và thể chất trước khi bước vào trận đấu. Phương pháp biệt dưỡng ở đây, tập trung vào đường lối tự nhiên. Đa phần dựa vào phương pháp mà John Paul Trotter học từ đại sư kê Joe Goode, vốn được nhiều người ở Mỹ xem như là một trong những cao thủ dưỡng gà bậc nhất. Nghe kể, trong khi Joe bận đá gà ngoài trường, thì John ở lại trại để chăm gà cho giải lần sau. John Paul Trotter cũng chăm gà cho những tay chơi có máu mặt ở địa phương và hợp tác với Boy Diaz một thời gian. Từ Boy Diaz mà phương pháp này được truyền đến Emoy Gorgonia (đồng tác giả bài này) với một số điều chỉnh để phù hợp với điều kiện ở Philippine. Phương pháp biệt dưỡng ở đây có nhiều điểm tương đồng với biệt dưỡng ngựa đua và một vài nguyên lý xuất phát từ công tác huấn luyện đấm bốc và vận động viên điền kinh nói chung.

Yêu cầu cơ bản

Dòng giống tốt. Nếu bạn không tự lai tạo chiến kê thì tốt nhất, bạn nên tìm kiếm chiến kê nòi từ các trại danh tiếng với đặc điểm lì lợm, khả năng đá và chém. Những con do dự và những con quá toan tính, né tránh hay phòng thủ theo một lối nhất định cần được phát hiện để loại bỏ trong quá trình biệt dưỡng, kể cả những con không đạt tiến bộ theo yêu cầu. Paeng Araneta tổng kết tất cả bằng một lời khuyên cho người mới chơi rằng “hãy chọn chiến kê có cá tính”.

Tiện nghi. Để có thể biệt dưỡng tốt, những tiện nghi đề cập ở đầu sách là bắt buộc. Lồng bay (flypen), teepee, lồng bới (scratch box), lồng ốp (rest stall), sàn xổ và những thứ liên quan phải có sẵn ở khu vực biệt dưỡng.

Kê cảm. Đây là điều khó khăn nhất. Với những người có khiếu này, họ may mắn sở hữu cảm nhận tự nhiên về chiến kê, tức nhận thức bản năng điều nên hay không nên làm trong toàn bộ quá trình biệt dưỡng. Đa phần, kê cảm (chicken sense) chỉ xuất hiện thông qua kinh nghiệm. Một số người thậm chí coi kê cảm chẳng qua là cảm nhận bình thường. Tuy nhiên, ai cũng biết cảm nhận này bất thường như thế nào. Khởi đầu, bạn phải đủ sáng suốt để hiểu được căn nguyên đằng sau từng khía cạnh của phương pháp biệt dưỡng này. Chẳng hạn, nếu phương pháp yêu cầu gà tập bay 50 lần, thì sư kê phải biết TẠI SAO mình phải tập cho gà từng đấy lần.

Tuyển chọn

Khi tuyển chọn chiến kê trong trại, lưu ý từ xa những chiến kê nào thu hút sự chú ý của bạn. Từ cách đi đứng, di chuyển cho đến thể hiện, những chiến kê này cần được kiểm tra cặn kẽ hơn.

Lông: Thể hiện sức khỏe của chiến kê. Vì vậy khi lựa gà, kiểm tra lông thật kỹ và lựa những con có tông màu tự nhiên, lông cứng nhưng đàn hồi – không được khô và xơ xác.

Thân: Cảm nhận thân hình. Nếu gà mồng dâu hay có máu dòng phương Đông và Roundhead, thì thân hình chúng phải đầy đặn và tròn. Gà mồng lá phù hợp với ngực dẹp và ngả hơn. Những sư kê hàng đầu khẳng định về mức độ quan trọng của việc xương lườn càng kéo dài về phía sau càng tốt, gần với hậu môn. Họ quan sát thấy trong một trận đấu thực sự, cẳng chân dài sẽ không bị cản trở nếu như ngực không tròn. Khi giữ gà hướng về phía bạn, cố gắng rà ngón cái vào khoảng giữa xương đòn và cơ ngực. Điểm này càng dày hay cứng càng tốt bởi vì điều này cũng đồng nghĩa với cơ bắp mạnh mẽ.

Đầu: Kiểm tra mắt gà. Chúng phải đỏ tươi như màu cà chua bởi vì nó đồng nghĩa với sức khỏe tốt. Tròng đen phải tách biệt - bằng không, đấy là dấu hiệu của bệnh tật trong quá trình nuôi dưỡng. Điều này cũng đúng với mắt nhợt nhạt. Con ngươi phải tròn một cách hoàn hảo. Bất kỳ biến dạng nào đều dẫn đến thị giác phần nào bị ảnh hưởng. Cũng vậy, kiểm tra phần giữa mắt với mũi. Nếu bị lõm ở bất kỳ bên nào, thì điều này có nghĩa chiến kê bị mắc bệnh đường hô hấp khi còn non.

Dáng: Tiêu chuẩn này là chủ đề cho những tranh luận không có hồi kết, nhưng qua hàng ngàn trận đấu thực sự và phim chiếu chậm cho thấy rằng chiều cao lý tưởng của chiến kê là trung bình. Dĩ nhiên, các nhà lai tạo thương mại vẫn đổ gà dáng cao bởi vì đấy là những con mà người chơi chuộng hơn. Còn nếu lai gà để dùng riêng thì dáng trung bình là tốt nhất. Tom Wilson từng sử dụng 6 con Butcher dáng thấp ở giải International Derby 1992 tại trường đấu Araneta Coliseum. Đá với những con gà hàng đỉnh, 5 trong số 6 con gà cùng bầy của ông thắng trận trong khi con còn lại hòa. 3 trong số 5 con thắng trận không bị một vết xước nào. Sau khi phát biểu về gà Butcher của mình lùn như thế nào, Tom chỉ mỉm cười. Ông nhấn mạnh rằng điều quan trọng là phải tính tới độ dài đùi 15 cm hay nhiều hơn chứ không phải là cẳng chân. Thậm chí nếu cẳng chỉ dài có 5 cm, chân gà Butcher của ông vẫn dài đến 20 cm, đủ để diệt gà đối thủ. Những sư kê ở La Carlota vẫn sở hữu những con gà Lemon thắng trận cho đến tận ngày nay. Và đúng là dáng của chúng chỉ từ trung bình cho đến thấp.

Khẩu vị: Một nhà lai tạo nổi tiếng, bác sĩ Teddy Tanchanco, thích đến trại thật sớm để lựa gà. Lý do? Ông muốn thấy con nào trong bầy chiến kê ăn uống ngấu nghiến vào bữa sáng. Đấy cũng là nhận định chung, trong số chiến kê, những con ăn uống tốt thì đá cũng tốt, còn những con ăn uống kén chọn thì tốt nhất nên “cho vô nồi”. Do đó, hãy chọn những con “gõ đáy nồi” – nghĩa là mỏ của chúng chạm vào khay mỗi lần mổ thức ăn.

Lối đá: Hầu hết các sư kê đều yêu cầu xổ để đánh giá tiềm năng của chiến kê. Dưới đây là những điều cần lưu ý trong những trận đấu như vậy:

1. “Angat sarado” – đến nay, đây là đặc điểm được săn lùng nhiều nhất. Khi cả hai chiến kê giao nhau trên không, con hơi cao hơn chiếm lợi thế vị trí. Từ vị trí này nó ra đòn dễ hơn. Một số chiến kê sở hữu khả năng siêu việt này để ghim đối thủ trên không vào khoảnh khắc sinh tử. “Sarado” theo thổ ngữ Tagalog nghĩa là “luôn luôn”. Vì vậy “angat sarado” nghĩa là “luôn ở bên trên”, luôn chiếm thế thượng phong.

2. Đầu ra sau, chân ra trước - Ngược với những chiến kê luôn cố nắm lông trước, những con đá mà không cần nắm lông với đầu ngả ra sau, dễ thắng hơn. Trên thực tế, những con chăm chăm đá lông (bill-hold) đều bị loại. Khi đá thực sự ngoài trường, chúng lao đầu về phía đối thủ và đấy là điều không được phép trong các trận đấu ngày nay khi mà việc di chuyển sai sẽ dẫn đến thất bại. Cũng để ý chân đá của chúng. Hãy chọn những con đá chân sâu chạm vào người đối thủ.

3. Đá bồi 1-2 phát - Đặc điểm này phần nào bổ sung cho “angat sarado”. Sau khi nạp cú đầu, ngay khi vừa chạm đất, chiến kê liền nạp bồi 1-2 cú nữa. Đấy là những đòn sát thương mà đối phương hầu như không cách nào tránh khỏi.

Chế độ tiền biệt dưỡng

Như tên gọi, đây là giai đoạn trước khi chiến kê được biệt dưỡng để thi đấu. Mục đích là để chuẩn bị một cách thích hợp cho quá trình biệt dưỡng. Giai đoạn diễn ra từ vài ngày cho đến một tuần.

Tẩy giun sán

Hầu hết các loại giun đều dễ tẩy ngoại trừ sán (tapeworm). Do vậy khi tẩy, không cho gà ăn bữa chiều trước khi cho uống thuốc vào buổi tối (chẳng hạn Worm Out-Bulex). Vào ngày hôm sau, chỉ cho gà ăn một nửa khẩu phần thông thường. Một số người cho thức ăn loãng cũng thu được kết quả tốt. Ăn kiêng là phương sách để thuốc tiếp cận tốt hơn với đầu sán. Nếu thức ăn còn trong ruột thì chỉ có phần thân bị ảnh hưởng còn đầu sán vẫn không sao, rồi nó mọc đốt trở lại. Bởi vì thuốc tẩy chỉ diệt con giun, hãy tẩy lại sau từ 8-10 ngày để diệt nốt tất cả giun nở ra từ trứng còn sót lại lần trước. Lần tẩy sau rất quan trọng vì nó giúp gà sạch giun trong 30 ngày sau đó. Việc tái nhiễm thường diễn ra trong vòng một tháng, vì vậy điều quan trọng là phải duy trì một chương trình tẩy giun hàng tháng cho cả trại.

Một loại ký sinh nữa có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho gà là giun chỉ (eyeworm). Giun chỉ hiện diện ở mắt có thể ảnh hưởng đến thị giác của chiến kê khi thi đấu và khiến nó bị thua.

Kiểm tra xem mắt gà có bị nhiễm giun chỉ hay không. Nếu có, hãy nhỏ mắt bằng thuốc diệt giun chỉ (chẳng hạn như Oxy-Rid).



Diệt rận

Ngoài giun sán, những loại ký sinh độc hại khác ở chiến kê là rận và ve. Rận (red mite) là mối quan tâm chính. May thay, các loại dầu tắm gà (chẳng hạn như Zero Mite) có thể xử lý bệnh này. Những ai còn sử dụng các hiệu Malathion hay Sevin hay những hóa chất khác cần phải dùng đúng liều, nhớ mang găng tay bảo vệ bởi hóa chất có hại cho da.

Kháng sinh phòng ngừa

Người ta thường nói “nếu mọi thứ đều ổn, tại sao phải sửa?”, nói cách khác, nếu chiến kê mạnh khỏe, tại sao phải dùng thuốc? Tuy nhiên, nên sử dụng kháng sinh phòng ngừa với mục đích tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà chiến kê nhiễm phải ngay khi bắt đầu quá trình biệt dưỡng. Sử dụng kháng sinh phổ rộng (chẳng hạn như Doxyvet) trong 3 ngày là đủ.

Tỉa lông

Để thoáng khí, vùng lông xung quanh hậu môn nên được tỉa bớt. Điều này nhằm giúp sư kê đánh giá gà mập hay ốm chính xác hơn bằng cách ấn vào vùng này. Với chiến kê, tất cả những thứ râu ria như mồng, tích và tai đều phải tỉa gọn. Về mặt lý thuyết, một khi những phần này này được cắt bỏ, khả năng bị đối phương nắm đá là tối thiểu. Tỉa cựa, để dài cỡ một phân là đủ (dẫu một số sư kê muốn để dài và nhọn tự nhiên nhằm có thêm lợi thế). Với chiến kê, hiệp hội các nhà lai tạo hiện cho phép các thí sinh cắt chóp sắc để bảo vệ nài gà.

Chế độ biệt dưỡng

Dưỡng tâm đóng một vai trò quan trọng trong phương pháp biệt dưỡng này. Nó khởi đầu thậm chí từ giai đoạn tiền biệt dưỡng. Trong những ngày tiếp theo, các thí sinh phải trải qua tất cả các bước huấn luyện trong khu vực biệt dưỡng và tất cả những công đoạn mà một chiến kê phải trải qua trong giai đoạn này. Bởi vì gà là sinh vật sống theo bản năng, ban đầu chúng sẽ hơi căng thẳng khi được đặt vào môi trường mới - chẳng hạn như lồng tập. Tuy nhiên, một khi trở nên quen thuộc với khung cảnh và công tác huấn luyện, chúng sẽ thuần thục hơn và làm quen nhanh chóng.

Dưỡng thể

Sau giai đoạn tiền biệt dưỡng đến giai đoạn biệt dưỡng. Nó thường kéo dài 3-4 tuần. Phương pháp ở đây cũng theo chế độ từng-bước-một như những phương pháp khác. Nó thường tập trung vào khẩu phần, dưỡng tâm và những ngày cuối trước khi xuất trường. Điều quan trọng là phải nắm vững các nguyên tắc của phương pháp này.

Hướng dẫn cho ăn

Cho chiến kê ăn với khẩu phần 16%-18% protein thô (crude protein) sẽ giúp cơ thể chúng cân đối nhất. Vấn đề đối với hầu hết các sư kê ở chỗ, lượng protein thô trong khẩu phần thức ăn tổng hợp thường ở trên mức 16%. Khi điều này xảy ra, gà tích mỡ trong ruột hay còn gọi là “sapola”. Một dấu hiệu chứng tỏ gà bị “sapola” là xổ yếu, gà không thể nhảy cao và hơi chậm. Rà soát vùng hậu môn sẽ thấy rất khó bấu, bởi vì nó dày như một tấm cao su nằm dưới da. Nói cách khác, nếu cho ăn với tỷ lệ protein cao, chẳng hạn lên đến 35%, ngoài việc tốn kém tiền thức ăn, gà sẽ trở nên nặng nề, mau mệt và lờ đờ. Theo kinh nghiệm, khẩu phần đạm từ 16% đến 18% sẽ giúp cho chiến kê có tỷ lệ cơ thể-cân nặng lý tưởng nhất.

Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng gia cầm cảnh báo về quan điểm cho ăn bị đơn giản hóa này. Họ nhấn mạnh rằng điều quan trọng hơn cả là cân bằng lượng amino acid trong khẩu phần ăn. Hướng dẫn cho ăn dưới đây thỏa mãn yêu cầu này, bởi vì các nhà dinh dưỡng học tin tưởng rằng nó không mâu thuẫn với những phương pháp dinh dưỡng gia cầm.

Lượng thức ăn tổng hợp cơ bản theo phương pháp biệt dưỡng tự nhiên ở đây thích hợp với 18-24 chiến kê.

Bắp – 1 phần
Hạt xay hiệu Royal Concentrate – 2 phần
Yến mạch hiệu Jockey Oat – 4 phần
Thức ăn viên hiệu Power Pellet – 4 phần
Thức ăn viên hiệu Calf Manna – ½ phần

Thực phẩm bổ sung

Buổi sáng:

Đậu hà lan & cà rốt – 2 muỗng canh
Nước cam tươi – 4 muỗng canh
Sữa chua – 4 muỗng canh
Rau xanh – 2 đến 3 lá xà lách (hoặc cải thảo)
Trứng – 2 trái trứng luộc

Buổi chiều:

Giống như buổi sáng, kèm thêm:

Dầu ăn – 1 muỗng canh dầu đậu nành (hay dầu bắp, mù tạt…)
Cá mòi ngâm dầu đậu nành – 1 hay 2 miếng
Nước mận – 4 muỗng canh
Cà chua luộc – 1 miếng lớn

Phương pháp cho ăn

Ngâm. Cả bắp lẫn hạt xay Royal ngâm qua một, hai đêm để những độc tố trong hạt như phytic acid tiết ra hết. Khác với thông lệ, việc tách vỏ cứng ra khỏi hạt là không cần thiết. Bên dưới lớp vỏ có nhiều vitamin, khoáng chất, xơ và những chất bổ dưỡng khác.

Lên men/mọc mầm. Yến mạch Jockey cũng có thể ngâm trong vài ngày hay để lên men. Việc lên men sẽ làm nảy sinh những enzyme có ích cho chiến kê. Cũng có thể ngâm qua đêm và chuyển vào hũ đựng có lỗ ở đáy. Để trong hũ thêm một ngày, yến mạch sẽ bắt đầu nảy mầm – do vậy, mỗi hạt mầm sẽ có nhiều tỷ lệ vitamin và khoáng chất hơn so với hạt khô.

Nấu. Chất avidin ở lòng trắng trứng bao xung quanh biotin và vô hiệu hóa nó. Nấu chín sẽ giải quyết được vấn đề này. Tương tự như vậy, cà rốt, đậu hà lan và cà chua phải được nấu chín để dưỡng chất dễ tiêu hóa và hấp thu hơn. Nấu chín giải phóng dưỡng chất bên trong các thành tế bào vốn rất khó phá vỡ.

Dầu ăn. Dầu ăn được cung cấp cho chiến kê bởi nó giàu acid béo không no và acid béo linoleic. Cá mòi cũng có nhiều protein và acid béo omega 3, 6 và 9, vốn rất tốt cho sự phát triển của não. Tuy nhiên, dầu ăn nên được cung cấp một cách vừa phải bởi chúng có xu hướng tráng ruột và tác dụng nhuận tràng.

Sữa chua. Trên thực tế, sữa không có ích gì với chiến kê. Vấn đề chủ yếu ở chỗ, lactose vốn chiếm phần lớn trong sữa, chỉ có thể được tiêu hóa bởi những sinh vật có enzyme lactase. Không may, gà không có loại enzyme này. Thật ngạc nhiên, không biết được điều đó, các sư kê lại khẳng định về hiệu quả của sữa không béo, sữa bột và sữa tươi. Ngoài ra, gà có thể thoải mái lấy những dưỡng chất như vậy từ các loại thực phẩm khác rẻ tiền hơn sữa. Hay chúng có thể được cho ăn sữa chua.

Sữa chua về cơ bản là sữa lên men. Lactose được phân hủy thành dạng đơn giản hơn và do đó, gà có thể tiêu hóa được. Sau khi nhỏ một hay hai giọt dấm ăn vào một lít sữa bò tươi, để qua đêm ở nhiệt độ phòng. Trộn thêm một hũ yogurt và một lọ Yakult hay Chamyto. Quậy mạnh và lắc cho đến khi dung dịch đặc sánh như kem. Dùng trong một tuần và làm lọ mới khi dùng hết. Loại sữa chua chế biến tại gia này chứa nhiều vi khuẩn tiêu hóa và có ích cho chiến kê.

Luyện tập

Chế độ luyện tập giúp chiến kê gia tăng độ bền và đá đúng cách thức mong muốn khi xuất trường. Tương tự như luyện điền kinh, nguyên tắc luyện đối kháng tăng tiến được áp dụng cho chiến kê. Khởi đầu, chỉ thực hiện bài tập trung bình. Ở những ngày tiếp theo, khối lượng phải tăng dần, đạt đến đỉnh điểm của huấn luyện thể chất ở một tuần trước khi đá. Ngày tiếp theo, chia khối lượng luyện tập ra làm hai và chỉ thực hiện một nửa. Ngày kế tiếp, lại chia khối lượng luyện tập ra làm hai và thực hiện một nửa. Vào ngày thứ ba, lại giới hạn công việc chỉ còn một nửa và cứ như vậy. Hai ngày trước trận đấu, ngưng tập luyện. Một ngày trước trận đấu, chiến kê được cho nghỉ trong lồng ốp che kín.

Xổ. Xổ là một dạng luyện tập. Người ta có thể nhận thấy lợi ích của việc xổ khi huấn luyện gà tơ. Trong đợt xổ đầu tiên, chúng chỉ đá những cú sơ đẳng và ra chân bừa bãi. Vào đợt xổ thứ hai, chúng sẽ thể hiện một số tiến bộ. Vào đợt xổ kế tiếp, chúng đã biết cách đá. Bạn có thể áp dụng phương pháp Narraganssett vào việc thả gà trong lúc xổ: hiệp đầu tiên, thả cách nhau 1.2 m. Hiệp thứ hai, thả xa hơn một chút. Hiệp cuối cùng, bạn có thể nhận thấy chiến kê trở nên cảnh giác như thế nào bất kể đối phương được thả từ xa. Ngoại lệ, một số dòng gà vốn có bản tính cực kỳ cảnh giác. Những chiến kê này thích được thả cách xa để tính đường “tránh né” hay tập kích đối phương.

Dẫu không muốn những người làm găng bị thất nghiệp, xổ gà không cần phải bịt cựa và mỏ. Với chỉ ba, bốn cú nạp, gà xổ không cần đeo găng. Khi bị đá trúng, nó sẽ học hỏi từ kinh nghiệm đau đớn này. Trong lần xổ kế tiếp, gà sẽ đá mạnh hơn, bắt đầu đá trước, rồi đẩy chân ra sâu hơn với thân hơi ngả về phía sau, cố vươn ra ngoài tầm đá của đối phương. Quan trọng hơn, bạn có thể kiểm tra xem chiến kê có thực sự chém sâu hay không bằng cách quan sát dấu lông dính trên cựa hay móng. Bạn không phải lo gà bị mù bởi khả năng xảy ra là rất nhỏ.

Bới. Khoảng 4 giờ sáng, đặt mỗi chiến kê vào lồng bới (scratch box) trong khoảng 15 phút. Để chúng đi dạo trong trường đấu hay sân xổ cũng trong 15 phút. Lúc này, gắn găng lên chân trái trong lúc gà đi bộ để cho quen. Sau đó, cho hai con đâu mỏ, nắm đuôi và nhử để chúng nổi xung, và sau cùng thả ra để chúng đá. Để gà bị đối phương đá nhằm giúp nó biết tránh né và đá lại đối phương mỗi khi chúng xáp lại. Sau cữ tập, nhốt gà vào lồng bay (flypen) cho đến giờ ăn. Lập lại quy trình này trước bữa chiều.

Xoay. Phương pháp xoay đơn giản chuyển một chiến kê từ nơi này sang nơi khác. Chẳng hạn, bắt đầu từ teepee, rồi đến lồng bay, rồi đến lồng vuông (tức lồng bới), rồi sang teepee khác, rồi lại sang lồng khác kèm gà mái, vân vân. Điều này cho phép chiến kê có thể tự vận động, thích nghi theo cách thức riêng. Quan trọng là người chăm sóc phải theo dõi từng con một cách sát sao. Khi chiến kê được đưa vào một môi trường mới, theo bản năng nó sẽ trở nên linh hoạt, kên với con bên cạnh, vỗ cánh, bới xung quanh… sau một thời gian nó sẽ trầm lại. Đấy là lúc mà người chăm sóc cần chuyển nó sang chỗ mới để giúp nó linh hoạt trở lại, và cứ như vậy. Nếu người chăm sóc tin rằng phương pháp xoay là tốt cho gà thì phải luôn động não, bởi dưỡng gà không phải chuyện đùa một khi bạn phải luôn để mắt đến chúng cả ngày trong thời gian khoảng ba tuần.

Thể dục. Bật (flip) – để gà lên kệ, đặt một tay trước ngực gà và tay kia bợ phần phao câu, các ngón tay xòe ra. Bật ngực lên 5 lần liên tục. Rồi đổi bên, bật phần phao câu. Đảm bảo rằng mỗi lần bật, gà đều vỗ cánh. Bật mỗi con một lượt/ngày (5 lần) và tăng dần đến 5 lượt/ngày (35 – 40 bật mỗi ngày tùy dòng gà). Đổi hướng bật nhưng đặt trọng tâm vào bật ngực. Hatch và những dòng gà nặng ký phù hợp với lối thể dục (workout) này trong khi Roundhead và những dòng nhẹ ký khác sẽ đá tốt hơn nếu thể dục ít hơn.

Bay – Bay khác với bật ở chỗ bạn giữ ngực gà bằng hai tay, bên dưới cánh và ngón cái đặt trên lưng, với đuôi hướng vào sư kê. Cách kệ khoảng 60 cm, buông gà trong không khí với một cú bật nhẹ để nó vỗ cánh. Ngay khi buông, theo bản năng nó sẽ bay lên kệ.

Kết hợp. Như tên gọi, đây là sự kết hợp giữa thể dục đều đặn với xoay. Vào sáng sớm, bạn có thể thực hiện các bước bật và bay và trong cả ngày, chuyển chiến kê từ lồng bay sang teepee… Luôn nhớ rằng lượng vận động nên tăng dần và giảm đột ngột khi cận ngày thi đấu.

Dưỡng tâm

Một khía cạnh cũng quan trọng không kém dưỡng thể (physical conditioning) hay thậm chí còn nhiều hơn, là dưỡng tâm (metal conditioning). Mục tiêu của phương pháp biệt dưỡng này là sửa soạn để chiến kê xuất trận. Do đó, bên cạnh việc bồi dưỡng thể lực để có thể đá những cú trời giáng và gia tăng độ bền thông qua luyện tập, chiến kê còn phải làm quen với mọi thứ mà nó sẽ phải trải qua khi bước vào trận đấu thực sự.

Nên nhớ rằng, gà rất nhạy cảm đối với sự căng thẳng. Chẳng hạn, chỉ cần thay đổi một chút về khẩu phần ăn thì gà công nghiệp sẽ bị căng thẳng – chúng ngừng đẻ. Nếu chúng nghe thấy âm thanh vốn chưa từng nghe bao giờ, chúng ngừng đẻ. Nếu chúng thấy màu sắc không quen mắt, chúng sẽ bị căng thẳng – chúng cũng ngừng đẻ. Mọi người có thể thấy tầm quan trọng của việc giúp chiến kê trong giai đoạn biệt dưỡng làm quen với mọi yếu tố tác động bên ngoài, mà chúng sẽ phải đối mặt ở trường đấu và ngay trong trận đấu.

Nói cách khác, gà cũng có địa bàn sinh sống tự nhiên, như đề cập ở trên. Nếu chúng từng trải qua những yếu tố tác động bên ngoài một thời gian, chúng sẽ dễ dàng thích nghi. Để minh họa điều này, có một trại gà đẻ ở Samar nằm cuối con đường nhánh. Ban đầu, mỗi khi máy bay hạ hay cất cánh, gà đều bị căng thẳng, thậm chí có con bị chết. Tuy nhiên, không lâu sau chúng quen với việc này đến nỗi mỗi lần máy bay lên xuống ầm ì, sản lượng trứng không giảm mà còn tăng lên. Nếu lịch đáp không đúng và bị hủy bỏ, những con gà mái bị căng thẳng và ngừng đẻ! Chủ trại gà công nghiệp luôn cầu nguyện cho các chuyến bay đến thành phố của họ không bị trục trặc để gà mái của ông có thể đẻ trứng. Điều tương tự cũng xảy ra với chiến kê được biệt dưỡng.

Đi dạo

Mỗi lần đi dạo 15 phút trong trường đấu vào lúc 4 giờ sáng với bịt cựa ở chân trái, chiến kê thực sự được dưỡng tâm để quen với ánh sáng, và cảm giác có gì đó gắn ở chân trái. Có quá nhiều chiến kê ngoài trường đấu ngày nay mổ liên tục vào cựa sắt hay cựa dao, đôi khi quên béng mất đối thủ đang lao vào đá mình. Đấy thường là trường hợp khi chiến kê không quen với thứ gì gắn quanh chân trái của nó.

“Xổ kéo” (salida)

Mỗi lần sư kê luyện gà “nạp bồi” (saltik), ông không chỉ tập cho nó đá vào đối phương khi chúng đến đủ gần, mà còn nhảy cao lên không để giao nạp với địch. Nó cũng khiến chiến kê nhập tâm rằng một vài giây sau khi giáp mặt đối phương, nó liền đá ngay.

Tiếng ồn trường đấu

Một trong những điều khiến chiến kê căng thẳng là tiếng ồn trường đấu, tiếng người la hét, tiếng ầm ĩ khi các sư kê (sabungero) đặt cược. Chẳng mấy con giữ tập trung và bình tĩnh trong trường đấu bởi những tiếng ồn như thế này. Những gì mà bạn có thể làm là ghi những âm thanh này và phát lại mỗi lần xổ gà và để chúng đi dạo dưới ánh sáng. Điều giúp chiến kê nhập tâm coi tiếng ồn này là điều bình thường và nhập trận ngay khi vừa nghe thấy nó.

Màu sắc

Như đã đề cập, chiến kê phải được luyện tâm bằng cách yêu cầu người chăm sóc mặc áo mỗi lần mỗi khác màu, từ đỏ đến lam đến trắng đến lục, để mà chúng không bị căng thẳng trong trận đấu một khi nhìn thấy vô số người ngoài trường đấu. Nếu chiến kê không quen thấy màu đỏ tươi, mà lại thấy tay hàng xáo “cazado” ở trường đấu mặc áo màu đó, thì chiến kê đấy có thể mất tập trung vào đối thủ và bị sao nhãng bởi màu áo của đám hàng xáo.



Ốp

Ốp là phần cực điểm của biệt dưỡng. Nhiều chiến kê thua trận bởi vì quy trình ốp kém. Có ba yếu tố chính cần cân nhắc trong giai đoạn ốp: nghỉ ngơi, kiểm soát độ ẩm và khẩu phần, sự tương tác giữa chúng sẽ đem lại thành công hay thất bại trong việc đưa chiến kê “tới độ”.

Nghỉ ngơi

Nếu đá vào tối thứ bảy, thì nhốt chiến kê vô lồng ốp sau bữa ăn vào chiều thứ năm và toàn bộ ngày thứ sáu. Bắt chúng ra khỏi lồng ốp và thả về teepee hay lồng bay chỉ vài phút trước bữa ăn. Quan sát phân vào lúc này. Tuyển chọn chiến kê linh lợi, phân ẩm nhưng chắc, không quá nhão hoặc quá nhiều nước. Sau khi cho ăn, giúp chiến kê tươi tỉnh bằng cách rửa chân cho chúng. Nhốt lại lồng ốp sau khi cho ăn và uống nước. Vào chiều thứ sáu, thả gà đi dạo trong sàn đấu để chúng thư giãn và thải phân. Lại kiểm tra phân. Rồi nhốt lại vào lồng ốp. Vài phút trước bữa ăn chiều, lại để chúng thư giãn bằng cách lần lượt cột dây ở teepee, thả lồng kẽm hoặc lồng bay. Lại quan sát phân bởi đây là dấu hiệu chính cho biết tình trạng của gà. Về lồng ốp, luôn nhớ rằng để gà nghỉ ngơi thoải mái, chúng phải được nhốt ở nơi cố định và tiện nghi. Che lồng bằng vải sẫm màu, nhưng vẫn đảm bảo thoáng khí. Không nên che kín toàn bộ lồng. Điều quan trọng là tạo cho chúng môi trường thoải mái để có thể hoàn toàn tĩnh dưỡng.

Kiểm soát độ ẩm

Quy trình làm khô. Trong số những vấn đề về ốp gà, kiểm soát độ ẩm (moisture control) là vấn đề được quan tâm nhất, có lẽ cũng vì nó không được hiểu biết một cách cặn kẽ. Các chuyên gia đều đồng ý rằng, nếu một chiến kê có quá nhiều nước trong cơ thể thì không thể ốp một cách hiệu quả bởi nó quá nặng nề và không thể bật cao, và một khi bị đâm nó sẽ bị xuất huyết rất nhiều so với gà khô. Mặt khác, nếu gà quá khô, cơ bắp sẽ thiếu lượng nước cần thiết để gà đá chân sâu hết cỡ. Quá khô sẽ khiến gà chém nông.

Điều quan trọng là phải quan sát lông của chiến kê. Nếu rờ thấy quá khô, hoặc tệ hơn, lông quăn lên thì chiến kê đã quá khô. Bằng cách bợ bên dưới lườn và ngực gà, bạn sẽ biết được gà quá khô, quá ướt hay vừa tới. Nếu bạn cảm thấy trọng tâm nằm ngay lườn, giống như cảm giác khi bạn nhấc cục chì 2 kg, thì gà quá ướt. Nếu bạn cảm thấy trọng lượng giống như “cục gạo rang” (ampaw), thì gà quá khô. Khi tay bạn cảm nhận trọng tâm phân bố đều trên hai chân, vai và ngực, thì bạn đang nắm giữ một chiến kê có tiềm năng thắng trận.

Việc làm khô phức tạp ở chỗ Philippine là xứ nhiệt đới, nơi mà mọi thứ ở bất kỳ đâu đều ẩm ướt, tức môi trường tương đối ẩm ướt. Khi bạn ở trong phòng máy lạnh nguyên một ngày, bạn sẽ thấy khát và đôi khi môi khô khốc. Đấy là vì bạn bị “khô” đi bởi máy lạnh, vốn cũng là máy hút ẩm. Thêm minh họa nữa, phòng lưu trữ của bất kỳ hãng phim nào cũng có 3 máy lạnh và 2 máy hút ẩm chạy suốt ngày đêm. Cửa sổ được đóng kín và cửa chính được gắn roăng cao su để giữ lạnh. Hai lần mỗi ngày, khoảng 40 lít nước được thu từ bồn chứa của các máy hút ẩm. Đấy là lượng hơi nước trong không khí của phòng được máy hút ẩm lấy ra. Nó cho thấy lượng hơi nước có trong một căn phòng nhỏ. Tương tự, chiến kê có thể trở nên quá khô bởi vì máy lạnh hoạt động mạnh. Chuyên gia máy lạnh Jun Sevilla khuyên điều này để tránh sai sót trong kiểm soát độ ẩm: chỉ cần mở hé cửa sổ hay cửa chính của phòng gà để cân bằng hiệu ứng hút ẩm của máy lạnh, và giữ nhiệt độ ở mức trung bình, giữa cao nhất và thấp nhất. Điều kiện này góp phần vào cái gọi là “vùng tiện nghi” (comfort zone).

Kiểm soát khẩu phần

Năm ngày trước trận đấu. Cắt bỏ thực phẩm bổ sung tức cá mòi, dầu, nước mận và những thứ khác, vào buổi chiều. Những thứ vào bữa chiều chỉ là các loại hạt cơ bản và thực phẩm bổ sung cho bữa sáng. Nguyên tắc được vận dụng ở đây là “nước vào, nước ra”. Đây là lúc mà lượng nước trong thức ăn nên giảm nhẹ. Thực phẩm bổ sung như vitamin và những thứ tương tự, phải giảm tương ứng cho đến khi không còn gì hết vào bữa ăn thứ ba trước trận đấu.

Ba bữa ăn trước trận đấu. Các hạt nên nấu chín (đổ và nước sôi và để nguội tự nhiên) để gà có thể tiêu hóa tốt hơn. Đấy là điều bắt buộc nếu gà được vận chuyển xa. Việc tiêu hóa sẽ dễ hơn và làm giảm căng thẳng cho gà trong quá trình vận chuyển dài. Bổ sung lòng trắng trứng luộc băm nhỏ (nếu được, nên bắt đầu trước đó một tuần) vào khẩu phần.Vào các buổi sáng cận ngày thi đấu, tăng nhẹ lượng bắp trong khi giảm nhẹ yến mạch và hạt xay. Điều này thực sự giúp nạp carbohydrate. Một ngày trước trận đấu, buổi sáng cho gà ăn ít ơn ¼ so với khẩu phần bình thường. Cho uống 8-10 ngụm nước. Lại tiếp tục giảm thêm ¼ khẩu phần vào bữa tiếp theo. Cho uống 5-8 ngụm nước. Vào ngày thi đấu, giả sử gà đá vào buổi tối cùng ngày, buổi sáng chỉ cho gà ăn 50% khẩu phần bình thường (khoảng 20-25 gram). Chỉ cho uống 3-5 ngụm nước. Lượng này là đủ cho chiến kê đến 9-10 giờ đêm.

Buổi chiều của ngày thi đấu. Nếu biết sớm lịch đấu, bạn có thể dự đoán thời gian gà sẽ đá, dựa trên tốc độ khoảng 6 trận mỗi giờ. Nếu đá sớm vào buổi chiều, như thường diễn ra ở tỉnh lẻ, nếu được nên cắt khẩu phần bữa sáng và bữa trước đó nhiều hơn. Nếu trận đấu diễn ra vào buổi tối và trước 10 giờ tối, không nên cho ăn gì vào buổi chiều. Lượng thức ăn vào buổi sáng đủ để duy trì thể lực cho gà đến lúc đá. Nếu trận đấu diễn ra sau 10 giờ tối nhưng trước nửa đêm, cho gà ăn 3-5 miếng thức ăn viên, 2-3 miếng lòng trắng băm, 1-2 hạt bắp nấu vào bữa chiều và cho uống một ngụm nước, thường vào khoảng 5 giờ chiều. Ở một số giải derby lớn, thường kéo dài đến sáng hôm sau, nếu gà đá sau 4 giờ sáng, thì cho ăn 1 muỗng canh thức ăn viên, bắp và lòng trắng trứng luộc băm cùng với 5 ngụm nước. Hoạt cảnh trên đây chỉ là dự đoán. Nguyên tắc quan trọng cần ghi nhớ đó là tùy vào lịch thi đấu của chiến kê mà điều chỉnh lượng thức ăn vào buổi chiều của ngày thi đấu.

Khi vào giờ ăn chiều mà vẫn chưa lấy được lịch đá thì không có cách nào để dự đoán lượng thức ăn cho chiến kê. Do vậy, bạn phải đi lối an toàn bằng cách cho ăn giống như nó sẽ đá vào lúc 9-10 giờ tối. Bạn sẽ không cho gà ăn gì vào bữa chiều. Vào lúc 8 hay 9 giờ tối, cho chiến kê ăn một hai miếng thức ăn ốp (pointing feed) mỗi giờ. Điều này giúp chiến kê không bị “xuống độ”. Hai miếng sẽ giúp chiến kê giữ “độ” trong những giờ tiếp theo. Nhớ duy trì sát sao lịch cho ăn mỗi giờ. Mọi chậm trễ sẽ làm chiến kê bị căng thẳng. Nếu đá cáp, hãy ốp chiến kê giống như đá giải nhưng chỉ cần dự tính sớm hơn (ở Việt Nam hầu như chỉ đá cáp, thường diễn ra vào buổi sáng hay chiều chứ không bao giờ kéo dài đến… đêm!).

Để chuẩn bị thức ăn ốp, lấy nửa chén cơm gạo lức hay trắng, trộn với một ít nho khô, cho thêm ít mật ong và một ly nửa sữa bột-nửa nước. Dùng đường vàng trộn với sữa và nước cũng được. Rưới lên cơm và để trong một giờ. Trữ lạnh để khỏi thiu. Đem theo đến trường đấu.

Quan sát phân

Nếu chiến kê được nhốt vào lồng kẽm sau bữa sáng, bạn cần quan sát 4 loại phân trong một chu kỳ tiêu hóa. Loại đầu thường vón cục (solid) nhưng mềm, phớt xanh. Nó thường đi kèm chút chóp trắng như kem. Điều này có nghĩa vẫn còn ít thức ăn trong ruột của gà. Phân sẽ nhỏ dần mỗi lần gà thải ra. Loại thứ hai là phân nâu (cecal), mà nó có màu nâu, nhão. Nó nặng mùi và sẫm như chocolate. Khi gà thải loại phân này, giống như loại đầu, nó cũng giảm dần kích thước. Lớp chất lỏng dày màu trắng cũng giảm dần kích thước. Chúng thuộc về loại phân thứ 3: phân lỏng hay nước tiểu (urate). Chúng có màu trắng, đôi khi có bọt và luôn giống như kem va-ni chảy. Cũng vậy, như những loại phân khác, càng về sau thì kích thước phân này càng giảm cho đến hết. Ở thời điểm này, ruột gà trống rỗng và nếu biệt dưỡng đúng cách, nó sẽ “tới độ” (on peak). Sau cùng, gà sẽ thải “nọc” hay phân sáp (moisture). Chúng trong suốt, giống như chất lỏng nhưng lại đặc, tương tự như lòng trắng trứng tươi, hay nước mũi khi người ta bị cảm lạnh. Khác với ba loại đầu, loại phân này càng về sau thì kích thước càng tăng. Một khi phân sáp ra hết, đó là dấu hiệu rõ rệt cho thấy gà đã “xuống” và vượt quá điểm rơi phong độ của nó.

Dấu hiệu tới độ

Bên cạnh phân sáp, có những dấu hiệu khác mà một chiến kê “tới độ” thể hiện. Một trong số đó là lắc đầu. Chiến kê trong trạng thái cảnh giác nhưng bình tĩnh. Chân gà trở lạnh từ đầu ngón trở lên. Đầu di chuyển giật cục. Nó dường như cố lắc cho văng thứ gì bị dính ra khỏi đầu. Hiện tượng này được gọi là “lắc đầu” (head knocking syndrome), và cũng là dấu hiệu tốt. Rỉa lông là một dấu hiệu khác. Trong bất kỳ trường hợp nào, bạn có thể nhận thấy chiến kê được nghỉ ngơi sẽ dần dần “tới độ”, cơ thể căng lên của nó khiến người nuôi có cảm giác rằng nó nhẹ đi. Bạn có thể liên hệ việc căng lên này với hiện tượng chiến kê đổi phân từ dạng nâu sang dạng lỏng. Khi điều này xảy ra, hơi lạnh bắt đầu lan dần từ ngón chân lên trên cho đến khi gà “tới độ”. Do đó, khi gà bắt đầu “xuống”, phân sáp ra nhiều, và hơi lạnh ở chân được thay thế bằng nhiệt. Nếu điều này xảy ra và nếu vẫn còn cơ hội thoái lui thì không nên để chiến kê đá nữa bởi cửa thua nhiều hơn là cửa thắng.

Đăng ký trọng lượng

Ngày nay, đá giải bao gồm hai loại: một loại yêu cầu cân gà một ngày trước khi đá và một loại yêu cầu cân gà vào buổi sáng của ngày đá.

Kiểm tra phân

Khi đến trường đấu, để gà nghỉ 30 phút trước khi cho ăn bữa sáng. Bắt từng con ra khỏi hộp dưỡng và để chúng thải phân. Sẽ tốt nhất nếu thực hiện việc này tại trường đấu để gà làm quen với không khí ở đó. Từng con một, để chúng đi dạo và thải phân trong vài phút. Sau đó, ghi nhận từng loại phân mà gà thải ra: phân xanh vón cục với chóp trắng, phân nâu hay trắng hay gì nữa. Rồi ghi chép cân nặng của gà trước khi cho ăn. Sau khi cho ăn và uống nước, cân gà lần nữa. Điều này sẽ thể hiện chính xác lượng thức ăn mà nó tiêu thụ trong bữa đó.

Cắt giảm trọng lượng phụ trội

Còn bây giờ đến phần cực kỳ mánh lới. Chẳng hạn, một chiến kê nặng 2.050 g sau khi thải phân xanh cỡ ngón tay. Sau bữa ăn và 3 ngụm nước, giờ nó nặng đến 2.080 g. Trọng lượng đăng ký sẽ được tính như sau:

*** 2.050 - trọng lượng sau khi thải phân
trừ đi: 20 g - trọng lượng thức ăn còn tồn bên trong bụng
------------------
*** 2.030
trừ đi: 35 g - giả sử rằng trọng lượng phụ trội là 35 g
------------------
*** 1.995
trừ đi: 15 g - trọng lượng tối thiểu mà chiến kê sẽ sút ký trong ngày (đôi khi lên đến 20 gram)
------------------
*** 1.980

Từ trọng lượng 2.080 g vào buổi sáng sau bữa ăn, trọng lượng đăng ký chỉ là 1.980 g.

Một ví dụ khác: gà B nặng 2.170 g sau khi thải phân nâu. Sau khi ăn bữa sáng và uống nước, nó nặng 2.210 g, có nghĩa nó vừa nạp thêm 40 g. Trọng lượng đăng ký sẽ được tính như sau:

*** 2.170
trừ đi: 10 g - trọng lượng thức ăn còn tồn bên trong bụng
------------------
*** 2.160
trừ đi: 35 g - trọng lượng phụ trội
------------------
*** 2.125
trừ đi: 15 g - trọng lượng mà chiến kê thải thêm trong ngày
------------------
*** 2.110 kilograms

Trong trường hợp này, trọng lượng đăng ký là 2.110 g.

Nếu chiến kê thải hết nước tiểu trước khi ăn tức bụng nó đã trống hoàn toàn. Trong trường hợp này, trọng lượng phụ trội cùng với 15-20 g nữa được khấu trừ vào trọng lượng đăng ký.

Trong các giải derby đòi hỏi trọng lượng phải được đăng ký vào đêm hôm trước, hãy tăng lên 30-40 g thay vì 15-20 g. Nói cách khác, chiến kê sẽ tiếp tục giảm cân vào ngày đá. Dĩ nhiên, hoạt cảnh này thay đổi tùy vào mỗi dòng gà và những yếu tố khác nữa. Nếu trời mưa, chiến kê sẽ khó giảm trọng lượng vì độ ẩm trong không khí cao và nó sẽ hấp thụ vào người. Để an toàn, hãy thực hành theo công thức này cho đến khi bạn xác định được số lượng mà chiến sụt ký vào giai đoạn quyết định này.



Quản lý phòng gà

Chọn phòng gà

Nhiều chiến kê bị thua bởi sai sót trong việc chọn phòng gà. Nên nhớ, gà rất nhạy cảm với yếu tố mới lạ. Nếu không quen bị nhốt, chúng sẽ bị căng thẳng. Nếu vị trí phòng gà gần với toa-lét hôi hám, chúng sẽ bị căng thẳng. Nếu bị phơi dưới ánh nắng chói chang, chúng sẽ bị căng thẳng. Luôn nhớ rằng, tất cả đều phụ thuộc vào quyết định của bạn. Nếu bạn cảm thấy thoải mái trong một phòng gà nhất định thì hãy chọn nó. Nếu thời gian cho phép, lau dọn và khử trùng (bằng loại thuốc không có mùi gắt) các lồng và phòng gà một vài ngày trước khi vào giải. Đừng chờ đến ngày xuất trường hoặc trong khi đang vận chuyển gà mới làm. Để đạt kết quả tốt nhất, hãy tự mang theo tủ dưỡng tháo lắp với chạc gắn vừa tầm. Điều này sẽ giúp gà thư giãn tốt hơn bởi vì chúng đã quen với tủ dưỡng của mình trong quá trình biệt dưỡng. Nhiều sư kê cũng đặt lưới muỗi bên dưới các lồng được bao lưới này để ngừa muỗi vào ngày đá giải.

Bảo vệ

Nhiều người thua trận bởi kẻ xấu lẻn vào phòng gà thực hiện hành vi bất chính. Nghe nói có chiến kê bỗng dưng bị thương ở chân, hay thải phân rất lạ mà không có lý do rõ ràng. Người điều hành phải luôn có ai đó đủ tin cậy và không quá khù khờ túc trực bên trong hoặc ngay cửa phòng gà để ngăn ngừa những tay “điếm gà” như vậy. Trong khi khởi động, đảm bảo không chiến kê nào mổ thức ăn rơi vãi vốn có thể bị tẩm độc. Đừng bao giờ bị mắc bẫy kiểu như thế này “Xếp đang ở đầu dây và muốn nói chuyện với anh, có việc khẩn cấp. Đừng lo, tôi sẽ trông phòng gà cho anh”.

Mức độ thoải mái

Như đã thảo luận trước đây, nếu sử dụng máy lạnh có thang đo nhiệt độ và độ ẩm, thì nhiệt độ lý tưởng của phòng gà phải từ 23-26 độ C trong khi độ ẩm từ 40% đến 60%. Còn nếu không thang đo thì có thể cài đặt nhiệt độ ở khoảng giữa của mức lạnh nhất và nóng nhất, bật chế độ “low cool”, và hé cửa sổ hoặc cửa chính. Một lần nữa, cảm của nhận bạn là chủ yếu. Nếu bạn thấy phòng gà quá lạnh thì có lẽ nó cũng quá lạnh với chiến kê. Nếu bạn thấy quá nóng thì có lẽ phòng gà nóng hơn 26 độ C. Nếu bạn cảm thấy thoải mái, dẫu điều này rất chủ quan, thì nhiều khả năng chiến kê cũng thoải mái.

Chân đá

Khi thả gà, chân đá (pitting) thích hợp và bình tĩnh là điều quan trọng. Nên nhớ rằng, từ khi bắt đầu quá trình biệt dưỡng, từ khâu tuyển chọn cho đến quá trình ốp, thả gà là điều cuối cùng mà bạn có thể làm để giúp chiến kê thắng trận.

Lăn

Tưởng tượng một máy bay đang hạ cánh trên phi trường. Đấy là cách mà một chiến kê chủ công (aggressive) được thả. Thả quá nhanh thì nó sẽ tiếp đất bằng ngực hay tệ hơn, bằng đầu. Thả quá chậm và bạn kéo nó trên không rồi tiếp đất có thể gây ra vấn đề sau đó. Thực hành đem lại sự hoàn thiện. Hoạt cảnh hoàn hảo là một khi chiến kê được khởi động vừa đúng lúc, khi bạn “lăn” (rolling) gà lúc thả, gà sẽ đá ngay vào đối phương, “ghim” trên không và “đè” nó xuống mặt đất.

Thả bên

Với loại chiến kê thận trọng và phòng thủ (defensive), tốt nhất nên thả cách xa đối phương, bằng lối “thả bên” (sideway). Điều này sẽ giúp nó có thời gian để điều chỉnh và lập kế hoạch tấn công hay phản đòn. Nếu đối phương thuộc loại đá nạp tốc độ, sẽ khôn ngoan nếu thả chiến kê ở mặt bên để phòng ngừa mọi biến cố. Nếu trường đấu đủ rộng, cách thả bên sẽ thuận lợi hơn.

Luôn sẵn sàng

Dẫu chiến kê thuộc loại tấn công hay phòng thủ, điều bắt buộc là nó phải được thả nhanh hơn đối thủ trong nháy mắt. Chạm đất trước có nghĩa nó sẽ có nhiều thời gian và cơ hội hơn để chuẩn bị hay nạp đối phương trong nháy mắt. Nếu chiến kê của bạn chủ công, chạm đất trước đồng nghĩa với việc nhanh hơn đối phương một hoặc hai chân. Trong khi đối phương hãy còn đang xoay trở, chiến kê của bạn đã có mặt giữa trường đấu và đá cật lực vào nó. Tác động chắc chắn sẽ nhân đôi bởi vì nó được gia tốc. Mặt khác, nếu chiến kê của bạn thuộc loại phòng thủ mà nó thích đợi đối phương công trước, chạm đất trước đồng nghĩa với việc có thêm nhiều thời gian để canh nạp khi đối phương lao đến, tức có thêm thời gian để “ghim”đối thủ trên không một cách chính xác. Trong bất kỳ trường hợp nào, thả gà trước luôn có nhiều lợi thế hơn.

Phần kết

Làm mọi thứ để chiến thắng, miễn đừng ăn gian

Đại sư Paeng Araneta luôn đưa ra lời khuyên này cho tất cả những người mới chơi mà ông gặp. Sau tất cả, đá gà là bộ môn thể thao, trung thực, sòng phẳng và thể hiện tất cả những gì tinh túy nhất của các sư kê. Danh dự và tính cách là nguyên tắc hơn là biệt lệ. Các sư kê danh tiếng, kể cả những người được tôn kính, có thể không bao được gọi là “sư kê” nếu họ bị phát hiện chơi ăn gian hay tham gia vào các trận đấu được dàn xếp.

Hãy cao thượng

Khi bạn thua, hãy bắt tay người thắng trận ngay trong trường đấu, không phải ở bên ngoài. Điều này nhằm gửi một thông điệp rõ ràng đến tất cả khán giả rằng bạn là người cao thượng và đủ nhân cách để chấp nhận thất bại. Khi nâng xác chiến kê bại trận của mình, luôn giữ cho đầu nó ngẩng cao một cách kiêu hãnh. Các cựu sư kê sẽ không hài lòng nếu thấy nài gà (pitter/sultador) xách đuôi hay chân gà ra ngoài. Dẫu có thất bại, chiến kê đã cống hiến cuộc đời cho bạn. Giữ đầu nó ngẩng cao khi rời trường đấu là vinh dự tối thiểu mà bạn có thể mang lại cho đấu sĩ lông vũ bại trận này. Khi bạn thắng, hãy tỏ ra khiêm tốn với những phát biểu đại loại “chúng tôi chỉ ăn may”. Hành vi hả hê và nhảy cẫng sẽ phải nhận những lời chê bai. Như thường lệ, dẫu bạn có thắng, hãy phân tích từng trận đấu, cách mà bạn thắng hay thua trận, để trở nên hoàn thiện hơn trong tương lai. Trong các đánh giá như vậy, những thuật ngữ như “thắng hay”, “bại hay”, “thắng dở” và “bại dở” được sử dụng để đặc trưng hóa trận đấu. Sư kê xuất sắc có “thắng hay” và “bại hay”. “Thắng dở” và tệ hơn là “bại dở” đồng nghĩa với rất nhiều công việc cần phải hoàn thiện.

Cựa dao Philippine

“Khi chiến kê thắng trận, nó thực sự là hảo kê. Nhưng khi chiến kê bại trận, mọi lỗi lầm đều quy cho người gắn cựa”. Đây là câu thường được nghe mỗi khi sư kê phân tích các trận đấu của mình. Ngoài việc quá thành kiến đối với người gắn cựa (gaffer/mananari), nó còn thể hiện thái độ chua chát và thiếu cao thượng mà một sư kê Filipino không nên mắc phải. Sách này không chỉ có mục đích đặt loại cựa dao Filipino vào đúng vị trí thích hợp của nó, mà còn nâng tầm bộ môn lên cấp độ khoa học. Hy vọng rằng, qua bài này, nghệ thuật cột cựa sẽ được làm sáng tỏ.

Cựa truyền thống

Thành phần của cựa dao (tari)

- Chạc (tinidor)
- Chóp chạc (tenga)
- Khoen ngón
- Tay (mesa)
- Cán (leeg)
- Mũi dao
- Lưỡi dao (talim)
- Sống dao (batok)

Thiết kế và mẫu dao

Thiết kế của cựa dao chỉ thay đổi chút ít trong cả thế kỷ qua. Về cơ bản, dân đá gà ở Philippine thường sử dụng lưỡi cong bởi một điểm đáng chú ý là chiến kê quạt chân theo một đường vòng cung, bởi vậy mà thiết kế của lưỡi dao thuận theo chuyển động tự nhiên của chân. Thiết kế mũi dao về cơ bản cũng tương tự như mũi giáo. Theo các chuyên gia chế tạo dao, mẫu này thích hợp với việc đâm (piercing) hơn là cắt và chém (slashing). Do đó, người ta thường thấy đa phần vết thương luôn có dạng đâm (puncture-like).

Mẫu mã về tiết diện lưỡi dao đa dạng hơn so với mũi dao. Dưới đây là các mẫu tiết diện khác nhau của cựa dao. Mẫu cuối cùng là loại được chuộng nhất ngày nay bởi vì nó nhẹ và mỏng, đồng nghĩa với việc chém tốt hơn.

Hướng lắp cựa (alignment).

Đây là chủ đề gây tranh cãi nhiều nhất bởi vì nó đa phần phụ thuộc vào kinh nghiệm. Cựa thường được lắp theo hướng ngón thới với mũi dao chạm vào đường vuông góc với cẳng chân ngang qua cựa. Đây là cách mà nhiều tay gắn cựa gọi là “lắp vuông góc” (esqualado).

Một hướng “lắp vuông góc” khác với mũi dao chạm vào đường vuông góc từ hậu môn xuống mặt đất.

Một hướng lắp phổ biến với hầu hết các tay gắn cựa là khi bạn kéo duỗi cẳng chân, cựa dao sẽ trỏ thẳng vào hậu môn. Vấn đề của cách lắp này ở chỗ nó quá chủ quan, tức người ta có thể kéo cẳng chân theo bất kỳ hướng nào mà họ muốn – bởi vậy nếu người gắn cựa muốn đâm hướng này và kéo chân về phía đó thì cựa dao cũng sẽ hướng… về đó.

Cựa hiện đại

Sáng tạo

“Phi điểu” hay “dao bầu”. Nếu bạn để ý đến lưỡi của loại dao làm bếp, bạn sẽ thấy nó cong về hướng mũi dao. Các chuyên gia chế dao từ lâu đã phát hiện thấy điều này là cần thiết nếu bạn muốn chém tốt. Mũi dao hướng lên trên trông giống như “cánh chim” bay. Hầu hết những lời truyền khẩu đều nói rằng kiểu thiết kế này là của nghệ nhân Dave Aranez quá cố, người có lẽ có ảnh hưởng nhiều nhất đến những chuyên gia chế dao khác. Loại dao này thường được gọi là “phi điểu” (pakpak langaw) hay “dao bầu” (buntis), hiển nhiên do lưỡi dao có dạng “bầu”.

“Cầu răng” (pustiso). Theo nghệ nhân Carding Manaloto, vào năm 1980, một tay chế cựa dao ở Bulacan sáng tạo ra một “siêu dao” mới, có lẽ chịu ảnh hưởng bởi loại cựa dao Malay. Hiện nay, nó được biết đến một cách phổ biến như là loại cựa dao đế tròng cân chỉnh được (adjustable socket) - một cách dùng từ sai bởi nó thực sự không có đế tròng như là cựa dao Mỹ. Nó được đặt tên là “pustiso” bởi trông giống như là cầu răng giả kim loại.

Không khoen ngón. Khoen ngón thực sự vô tác dụng. Các kỹ sư-sư kê giải thích rằng nó không chỉ làm cho cựa dao nặng thêm vài gram, mà cấu trúc còn không thuận lợi hay hỗ trợ cho chạc. Một số tay chế cựa loại bỏ hẳn khoen ngón trong khi số khác vẫn giữ lại một phần như là ngàm phụ để giúp lắp cựa chặt hơn.

Lưỡi mỏng. Tương tự như dao xếp, lưỡi dao mỏng và dẹp đồng nghĩa với việc chém dễ hơn và cựa cũng nhẹ hơn.

Ủng da. Ngoài việc giúp cột dao nhanh hơn, nhờ độ dày của da, lượng dây cước hay dây vải dùng để cột cũng chỉ bằng 2/3 so với chiều dài thông thường. Việc cột dao nhờ đó đơn giản hơn. Nhờ ủng da vừa khít, với một đầu tròng vào cựa trong khi đầu kia ép sát vào “ngàm” (paunan), cựa sẽ không bị xê dịch thậm chí với cú đá dữ dội nhất. Các sợi da ngắn được dùng để điều chỉnh góc xoay của cựa dao theo bất kỳ hướng nào mà người lắp cựa muốn.

Chất liệu làm cựa dao

Những người làm cựa dao truyền thống chọn loại chất liệu cứng như mũi khoan, ổ bi, cưa và lò xo, nghĩ rằng đấy là những chất liệu tốt nhất. Họ nung thép để làm mềm hay tôi, rồi gò nó thành hình dạng và kích thước mong muốn. Vấn đề ở chỗ, độ cứng của vật liệu không đến lõi nếu làm theo cách này. Bởi vì nhiệt độ và thời gian nung cần thiết trong từng công đoạn không đạt, dao sẽ bị hỏng sau vài lần mài lại.

Nên sử dụng loại thép gió (high speed steel) để làm cựa dao, mặc dù cũng có thể dùng thép gia công nguội (cold-work steel). Thép gió chứa thành phần hợp kim cao được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị cắt bởi độ cứng và kháng mòn. Thép gió dòng M bao gồm khoảng 10% molybdenum cùng với thành phần hợp kim chromium, vanadium, tungsten và cobalt. Thép gió dòng T bao gồm từ 12% đến 18% tungsten cùng với thành phần hợp kim chromium, vanadium và cobalt. Trong hai loại trên, thép dòng T ít bị biến dạng khi nung và rẻ tiền hơn. Để gia cố lớp vỏ bảo vệ, thép này có thể được mạ thêm lớp titanium nitride và titanium carbide.

Trên diện rộng, giá cả ảnh hưởng đến việc lựa chọn chất liệu được sử dụng để làm cựa dao. Dẫu thép gió là tốt nhất, giá của chúng cao hơn nhiều so với thép gia công nguội.

Quy trình nung để làm cựa dao

Lò luyện kim chạy điện thông thường dùng cho dụng cụ và tiệm xi mạ nhỏ là yêu cầu tối thiểu, nhưng lò luyện kim chân không thích hợp hơn để chế tạo cựa dao. Trong khi cả hai loại đều có vi mạch điều khiển nhằm điều chỉnh nhiệt độ phù hợp cho từng giai đoạn gia công thép, lò luyện chân không không có không khí, do đó, ngăn cản ô-xy hóa vào thải loại carbon. Điều này có nghĩa thép không bị cháy. Thép cháy tạo ra xỉ mà nó làm giảm lượng carbon trên bề mặt. Lượng carbon suy giảm đồng nghĩa với chất liệu làm cựa dao không tốt, những thiểt bị công nghiệp như máy cán và đánh bóng được dùng để chế tạo cựa dao nhằm đem lại độ chính xác về kích thước và khả năng sản xuất hàng loạt.